Елімізде онкологиялық көмекті жетілдіру Қазақстан Республикасында онкологиялық аурулармен күрес жөніндегі 2018-2022 жылдарға арналған Кешенді жоспардың міндеттерін іске асыру шеңберінде жүзеге асырылады.
2022 жылдың 6 айындағы онкологиялық аурулар бойынша статистика
2022 жылдың 6 айының қорытындысы бойынша республикада қатерлі ісіктермен сырқаттану 100 мың тұрғынға шаққанда 199,7 – ні құрады – 19 147 жағдай (2021 жылдың 6 айында-100 мың тұрғынға шаққанда 193,5, 19 317 жағдай), бұл дегеніміз сырқаттанушылықтың 3,2% – ға өсуі.
Онкологиялық аурулар құрылымында бірінші орында сүт безі обыры (13,7%, 2 622 жағдай.); екінші орында – өкпе обыры (10,3%, 1979 жағдай), үшінші орында – колоректальды қатерлі ісік (9,5%, 1443 жағдай), төртінші орында – асқазан обыры (7,5%, 1 433 жағдай).
Ауырғандардың жас құрылымында 55,8% – еңбекке қабілетті жастағы адамдар.
2022 жылы онкологиялық науқастар контингенті 200 004 науқасты құрады.
Онкологиялық науқастардың электрондық тіркелімінің деректері бойынша 2022 жылдың 6 айында ҚІ – дан болатын өлім-жітім көрсеткіші 100 мың тұрғынға шаққанда 66,8 құрады-6 405 жағдай, көрсеткіштің 5,0% – ға төмендеуі байқалады.
Өлім-жітімнің өсуі (4 өңір) Қостанай, Түркістан, Жамбыл облыстарында және Нұр-сұлтан қаласында тіркелді.
Өлім құрылымында бірінші орында өкпе обыры – (16,7%, 1 069 жағдай) екінші орында – асқазан обыры (11,6%, 745 жағдай), үшінші орында – колоректальды обыр (10,5%, 671 жағдай) және төртінші орында – сүт безі обыры (8,3%, 530 жағдай) тұр.
2022 жылдың 6 айында 0-I сатылардағы ҚІ онкологиялық ауруларын ерте диагностикалау 5,1% – ға ұлғайды және ҚІ жаңа жағдайларының жалпы құрылымында 28,7% – ды құрады.
2021 жылдың 6 айының қорытындысы бойынша бес жылдық өмір сүру деңгейі өсіп, 55,0% – ды құрады.
2022 жылдың 6 айында скринингтік тексерулермен қамту
Жатыр мойны обырының скринингі бойынша 491 328 әйел тексерілді, бұл жоспардан 54,8% – ды құрады (2021 жылғы 6 м-445 439 немесе 54,3%). Цитологиялық зерттеу жүргізу кезінде ісік алды жағдайлардың 0,91% анықталды. Онкологиялық науқастардың электрондық тіркелімі бойынша Жатыр мойны обырының 171 жағдайы анықталды. Өткен жылмен салыстырғанда жатыр мойны обырын анықтаудың өсуі байқалады.
Сүт безі обырының скринингі бойынша 561 723 әйел тексерілді, бұл жоспардың 63,5% – ды құрады (2021 жылғы 6 айда – 447 198 немесе 48,1%). Онкологиялық науқастардың электрондық тіркелімінің деректері бойынша сүт безі обырының 782 жағдайы анықталды. Өткен жылмен салыстырғанда сүт безі обырын анықтаудың, сондай-ақ ерте анықтаудың өсуі байқалады.
КРР скринингі бойынша (колоректальды қатерлі ісік) 657 884 ерлер мен әйелдер тексерілді, бұл жоспардың 52,3% – ын құрады (6 ай. 2021 ж. – 509 441 немесе 52,9%). Колоноскопиядан өткендердің ішінен тоқ ішектің обыр алды жағдайларының 23,3% – ы анықталды. Онкологиялық науқастардың электрондық тіркелімінің деректері бойынша 134 жағдай анықталды. Өткен жылмен салыстырғанда КРР анықтаудың жоғарылауы, сондай-ақ ерте анықтаудың жоғарылауы байқалады.
ҚР халқы арасында онкологиялық көмекті ұйымдастыру
Ересектерге онкологиялық көмекті 2022 жылы республикалық ұйымдар жүзеге асырады: «Қазақ онкология және радиология ғылыми-зерттеу институты» АҚ (бұдан әрі – ҚазОжРҒЗИ), «Ұлттық ғылыми онкологиялық орталық» АҚ (бұдан әрі – ҰҒОО), 16 онкологиялық диспансер/ орталықтар, 4 онкологиялық бөлімше.
Пациенттердің кезеңділігін және бағытталуын жетілдіру үшін Республикада онкологиялық көмек көрсету интеграцияланған модель шеңберінде үш деңгейге бөлінген:
Онкологиялық көмектің I деңгейі – МСАК ұйымдарымен көрсетіледі, онда 2 089 қарау кабинеті жұмыс істейді: 725 – ерлер, 1 364-әйелдер.
2022 жылы коронавирустық инфекциямен күрес шараларын ескере отырып, жоспарлы тексерулер мен скринингтер толық көлемде көрсетіледі.
Онкологиялық көмектің II деңгейін – 15 онкологиялық диспансерлер/орталықтар және облыстық көп бейінді ауруханалардың 5 онкологиялық бөлімшелері көрсетеді. Жедел деректер бойынша ағымдағы жылдың 6 айында барлығы 73 427 пациент емделді (2021 жылдың 6 айында – 68 332).
Онкологиялық көмектің III деңгейі Алматы, Нұр-Сұлтан қалаларындағы радиациялық онкологияның жоғары технологиялық орталықтарымен ұсынылған + «ҮМІТ» Томотерапия орталығы, Ақтөбе, Семей, Қарағанды және ҚазОжРҒЗИ).
2019 жылы Павлодар қаласында жоғары технологиялық желілік үдеткіші бар жаңа онкологиялық орталық іске қосылды, қазіргі уақытта аппаратта сәулелік терапия қызметтері көрсетіледі.
2020 жылы жаңа Маңғыстау облыстық орталығы іске қосылды, қазіргі уақытта онда заманауи жабдықтар (КТ, МРТ, желілік үдеткіш) орнатылды.
2019 жылдан бастап мамандандырылған көмекті ННОЦ (Нұр-Сұлтан қ.) көрсетеді, қазіргі уақытта Протон орталығын және басқа да жоғары технологиялық бөлімшелерді ұйымдастыру бойынша жұмыстар жалғасуда. 2021 жылы Өскемен қаласында (ШҚО) желілік үдеткіш іске қосылды.
Сондай-ақ 2021 жылдың қазан айынан бастап ҚазОжРҒЗИ базасында Томотерапия орталығының жұмыс істеуі басталды. 2021 жылдың қараша айынан бастап 116 пациент емделді (2 120 сеанс). 2022 жылдың 6 айында 242 науқас емделді. 6 685 сеанс сәулелендіру өткізілді.
Томотерапия қызметтері емделушілерге Нұр-Сұлтан қаласының «ҮМІТ» Томотерапия орталығына ұсынылады. 2022 жылдың 1 жартыжылдығында 6 902 сәулелендіру сеансы өткізілді, 300 пациент емделді.
Ұлттық нейрохирургия орталығында (Нұр-Сұлтан қ.) «Гамма-пышақ» кешені (Швеция өндірісі) орнатылғаннан кейін 2021 жылдың екінші жартыжылдығынан бастап бас миының жарақаттары бар 250 пациентке емдеу жүргізілді. 2022 жылдың 6 айында 218 науқас емделді.
Семей қ. ядролық медицина және онкология орталығының жұмысы іске қосылды, онда радийодтерапия жүргізу басталды. Радиойодтерапия 2021 жылы 217 пациентке жүргізілді,2022 жылға арналған жоспар – 640 пациент. 2022 жылдың 6 айында 341 науқас емделді.
Республикалық ұйымдарда қашықтықтан жоғары технологиялық сәулелік терапия (Томотерапия, стереотаксис, IMRT, IGRT), интраоперациялық сәулелік терапия, ағзалар мен тіндердің биотрансплантациясы, аз инвазивті хирургия дамып, пациенттерге ұсынылады. Клиникалық практикада әртүрлі биологиялық маркерлерді (иммуногистохимия, молекулярлық-генетикалық зерттеулер) айқындау бойынша қызметтер ұсынылады, бұл онкологиялық науқастарды дербестендірілген емдеуді жүргізуге мүмкіндік береді және ҚІ молекулярлық-биологиялық ерекшеліктерін неғұрлым егжей-тегжейлі зерделеу бойынша мүмкіндіктерді кеңейтеді.
Кешенді жоспарда Қазақ онкология және радиология ғылыми-зерттеу институтында (Алматы қ.), Шығыс Қазақстан облысының Семей қ. ядролық медицина орталығында, Ақтөбе облысында, Ұлттық онкологиялық ғылыми орталықта (Нұр-Сұлтан қ.) және Шымкент қаласында ПЭТ-орталықтарын ұйымдастыру көзделген.
2019 жылы ҚазОжРҒЗИ-да ПЭТ/КТ орталығы пайдалануға енгізілді, жоба мемлекеттік-жекешелік әріптестік (МЖӘ) шеңберінде іске асырылды.
Нұр-Сұлтан қаласында ПЭТ-орталығын іске қосу 2022 жылы Ұлттық ғылыми онкологиялық орталықтың құрылысы аясында жоспарланып отыр.
Шымкент қаласында ПЭТ-орталығын ұйымдастыру 2022 жылы МЖӘ аясында жоспарланып отыр.
Шығыс Қазақстан облысында «Семей қаласының ядролық медицина және онкология орталығы» ШЖҚ КМК құрылысын аяқтау шеңберінде ПЭТ-орталық (2 аппарат) 2021 жылдың қазан айында пайдалануға берілді. Сондай-ақ, БФЭКТ/ КТ аппараты іске қосылды, онда 2022 жылдың 6 айында 1933 қызмет көрсетілді.
Қазіргі уақытта Қазақстанда онкологиялық науқастарға қатерлі ісіктерді диагностикалау мен емдеудің бекітілген клиникалық хаттамаларына сәйкес гистологиялық және иммуногистохимиялық диагностика жүргізіледі. Иммуногистохимиялық диагностика сүт безі қатерлі ісігі, лимфома және басқа локализацияның қатерлі ісігі үшін күнделікті жүргізіледі.
2019 жылдан бастап республикада өкпенің қатерлі ісігі (EGFR, PDL1, ALK, ALK/ROS1 гендерінің мутациясын анықтау), тері меланомасы (BRAF генінің мутациясын анықтау) және колоректалдық қатерлі ісігі (KRAS генінің мутациясын анықтау) бар науқастарға диагнозды нақтылау және дербестендірілген терапияны тағайындау мақсатында таргеттік және иммунонкологиялық препараттарды таңдау үшін молекулярлық-генетикалық зерттеулер жүргізіледі.
Диагностикалық күрделі жағдайларда Қазақстанда алғаш рет телепатология жүйесін пайдалана отырып, халықаралық сарапшылармен телеконсультациялар енгізілді.
Паллиативті көмек
Кешенді жоспар шеңберінде онкологиялық науқастарға паллиативтік көмектің қолжетімділігін жақсарту үшін барлық өңірлерде мобильді бригадалар ұйымдастырылды (212), 2022 жылдың 6 айында 41 858 шығу жүзеге асырылды (жоспардан 42,0%).
ҚР өңірлерінде онкологиялық қызметті мониторингтеу және бағалау
2018-2022 жылдарға арналған онкологиялық аурулармен күрес жөніндегі кешенді жоспар іс-шараларын іске асыру шеңберінде, сондай-ақ 2022 жылға арналған бекітілген ұйымдастыру-әдістемелік жұмыс жоспарына сәйкес «ҚазОжРҒЗИ» АҚ қызметкерлері 2022 жылғы 28 ақпаннан бастап Қазақстан өңірлеріне шығуды жүзеге асыра бастады. 2022 жылдың 1 жартыжылдығында ҚазОжРҒЗИ АҚ онколог-мамандарын мониторингілеу және бағалау топтарына 12 рет барды. Сапарлар шеңберінде МСАК ұйымдарының бастапқы онкологиялық пациенттің бағытын іске асыру, онкологиялық сақтану маркерлерін қою, ерте диагностика мәселелері бойынша, онкологиялық аурулардың дәрілік терапиясының қазіргі заманғы тәсілдері бойынша семинарлар өткізу бойынша мониторингі жүзеге асырылады, әдістемелік көмек көрсетіледі, мониторинг нәтижелерін ескере отырып, өңірде онкологиялық көмек көрсетуді жетілдіру бойынша ұсынымдар тізбесі бар өңір бойынша анықтама қалыптастырылады.
Өңірлердегі ахуалды жақсарту үшін кадрлар даярлау және жас мамандарды тарту бойынша белсенді жұмыс жалғасуда.
